Στις 30 Δεκεμβρίου 2023 έφυγε από τη ζωή ένας από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους της ερευνητικής δημοσιογραφίας: ο Τζον Πίλτζερ, που πέθανε σε ηλικία 84 ετών, στο Λονδίνο. Την αναγγελία του θανάτου έκανε το στενό του συγγενικό περιβάλλον στον προσωπικό του λογαριασμό στο τουίτερ: «[…] Η δημοσιογραφία και τα ντοκιμαντέρ του είχαν δοξαστεί ανά τον κόσμο, αλλά για την οικογένειά του παρέμενε ένας εκπληκτικός πατέρας, παππούς και σύντροφος. Αναπαύσου εν ειρήνη». «Γι’ αυτό δεν τουΐταρες τον τελευταίο καιρό;» είπα από μέσα μου, σαν να παραπονιόμουν στον νεκρό. «Περίμενες τον θάνατο να σε πάρει…».
Ο Τζον Πίλτζερ από τους λίγους δημοσιογράφους που παρακολουθούσα συστηματικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεν σταμάτησε ποτέ να γράφει -έστω και σε ολίγες αράδες- τη γνώμη του για τα διεθνή συμβαίνοντα. Σε σύγκριση με άλλους πολιτικούς αναλυτές είχε γνώση, από πρώτο χέρι, της παγκόσμιας Ιστορίας: Ο Πίλτζερ ήταν για πολλά χρόνια πολεμικός ανταποκριτής σε έγκυρα αγγλόφωνα μέσα ενημέρωσης. Tη μισή του ζωή την είχε περάσει κάνοντας ρεπορτάζ σε εστίες αναταραχής και πολέμου. Το 1963 είδε με τα μάτια του τον Μπομπ Κέννεντι να πέφτει κάτω από σφαίρες, το 1966 πήγε να καλύψει τον πόλεμο στο Βιετνάμ, το 1967 προσγειώθηκε στη Νότια Αφρική με σκοπό να περιγράψει το καθεστώς του Απαρτχάιντ, το 1968 αντίκρυσε για πρώτη φορά παλαιστινιακό καταυλισμό, το 1979 ταξίδεψε στην χώρα των Ερυθρών Χμέρ. «Στα 22 χρόνια της δημοσιογραφικής μου καριέρας, δεν είχα αντικρύσει ποτέ κάτι παρόμοιο με αυτό που είδα στην Καμπότζη» είχε γράψει στην αυτοβιογραφία του Heroes. 1
Έμαθα τον Τζον Πίλτζερ στο Λονδίνο, όπου είχα πάει για το μεταπτυχιακό μου. Παρότι είχα σπουδάσει ΜΜΕ και Επικοινωνία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ποτέ δεν τον είχα διδαχθεί. «Δεν ξέρεις τον Πίλτζερ;» με ρώτησε έκπληκτη μια συμφοιτήτριά μου. Την επόμενη μέρα, πήγα στο βιβλιοπωλείο και αγόρασα δύο βιβλία του, το Heroes και το Hidden Agendas. Το Heroes, κλασικό πια, κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1986. Ο Αυστραλός δημοσιογράφος είχε ένα μαγικό τρόπο να παντρεύει το χρονογράφημα με την ιστορική γραφή, βάζοντας στο επίκεντρο πάντα τις αληθινές ιστορίες των απλών ανθρώπων. «Μου πήρε δέκα χρόνια να το γράψω, ήταν από τα αγαπημένα μου βιβλία, και ήταν αυτό που μου προκάλεσε τον μεγαλύτερο πόνο γράφοντας και ξαναγράφοντας το» σημειώνει ο ίδιος στον πρόλογο.
Στο Hidden Agendas (1999) φέρνει στο προσκήνιο σημαντικά γεγονότα που δεν αναδείχθηκαν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. «(Το βιβλίο αυτό) αφορά την εξουσία, την προπαγάνδα και τη λογοκρισία. Είναι μια συνέχεια των προηγούμενων πονημάτων μου, Heroes, Secret Country και Distant Voices. «[…] Έχω καταλάβει με τα χρόνια ότι δεν αρκεί οι δημοσιογράφοι να βλέπουν τους εαυτούς τους ως αγγελιοφόρους, αν προηγουμένως δεν έχουν καταλάβει την κρυφή ατζέντα που κρύβεται πίσω από το μήνυμα. […] Είναι μύθος ότι ζούμε στην εποχή της πληροφόρησης – στην ουσία ζούμε στην εποχή των μέσων όπου η πληροφορία είναι επαναλαμβανόμενη, ακίνδυνη και ελεγχόμενη» είχε δηλώσει ο Πίλτζερ.
«[…] Έχω καταλάβει με τα χρόνια ότι δεν αρκεί οι δημοσιογράφοι να βλέπουν τους εαυτούς τους ως αγγελιοφόρους, αν προηγουμένως δεν έχουν καταλάβει την κρυφή ατζέντα που κρύβεται πίσω από το μήνυμα. […]Είναι μύθος ότι ζούμε στην εποχή της πληροφόρησης – στην ουσία ζούμε στην εποχή των μέσων όπου η πληροφορία είναι επαναλαμβανόμενη, ακίνδυνη και ελεγχόμενη»
Ο Τζον Πίλτζερ γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Σίδνεϋ. Στις φλέβες του κυλούσε γερμανικό και ιρλανδέζικο αίμα: Ο προ-προπάππους και η προ-προγιαγιά του, από την πλευρά της μητέρας του, ήταν Ιρλανδοί πολιτικοί κρατούμενοι που εξέτισαν την ποινή τους στην Αυστραλία. Ο Πίλτζερ μπήκε στη δημοσιογραφία σε ηλικία 17 ετών. Δούλευε για αρκετά χρόνια σε αυστραλιανές εφημερίδες προτού φύγει για την Ευρώπη. Την εποχή που στο λιμάνι του Σίδνεϋ συνέρρεαν χιλιάδες μετανάστες από τη Γηραιά Ήπειρο, ανάμεσα τους και Έλληνες, εκείνος έπαιρνε το πλοίο προς την άλλη κατεύθυνση. Στην δεκαετία του 1960 και του 1970 ήταν πολλοί οι Αυστραλοί διανοούμενοι που άφηναν τη χώρα για να ζήσουν στο Λονδίνο ή την Αμερική. Ο ίδιος είχε γράψει σχετικά:
“Among Australians of my generation there was a migratory urge to go north and for some of us to stay away many years and for other never to come home. Some have been able to state concisely why they left; I have never been able to do so, because I suspect my moving had more to do with following a moving crowd than any bold expression of individualism. I did want, though, a perspective on the world, to which my own small world, a copy, seemed barely connected. And I was twenty-two years old, which was reason enough to go” 2.
Η Αυστραλία και το ζήτημα της αλήθειας
Ένα άλλο θέμα που απασχολούσε τον Τζον Πίλτζερ ήταν ο θάνατος της παραδοσιακής δημοσιογραφίας. Δεν έπαψε ποτέ να γράφει για την πίεση που δέχονται τα ΜΜΕ από τις κυβερνήσεις και για την καταστρατήγηση της ελευθεροτυπίας. Πίστευε ότι οι σημερινοί δημοσιογράφοι δεν είναι παρά φερέφωνα των ισχυρών.
Εκείνος δεν σταμάτησε ποτέ να υπηρετεί την αλήθεια, δίνοντας φωνή στον αδύναμο, τον βιοπαλαιστή, τον χαροκαμένο, τους αφανείς ήρωες της καθημερινότητας. Ούτε η πατρίδα του η Αυστραλία γλίτωσε από το επικριτικό του βλέμμα: Οι ταινίες του, The Secret Country (1983), The Last Dream (1988), Welcome to Australia (1999) και Utopia (2013) πρόβαλαν -χωρίς ωραιοποιήσεις- το σκληρό αποικιοκρατικό παρελθόν της Αυστραλίας, μιλώντας για τον απάνθρωπο τρόπο με τον οποίο οι λευκοί φέρονται στους Αβορίγινες.
Δεν ήταν μόνο ο Πίλτζερ, έτσι, σαν άνθρωπος. Κάθε Αυστραλός, πιστεύω, έχει έντονα αναπτυγμένο μέσα του το αίσθημα δικαίου. Πολλοί είναι οι Αυστραλοί δημοσιογράφοι, ειδικά εκείνοι που γαλουχήθηκαν με αξίες, που δεν φοβούνται να πουν την αλήθεια. Μπορούν και να πεθάνουν γι’ αυτήν, χωρίς υπερβολή. Αν δείτε τις αυστραλιανές ταινίες Newsfront (Phillip Noyce, 1978), The Year of Living Dangerously (Peter Weir, 1982) και Balibo (Robert Connolly, 2009), θα καταλάβετε τι εννοώ. H τελευταία μάλιστα διηγείται την αληθινή ιστορία πέντε δημοσιογράφων που σκοτώθηκαν όταν κάλυπταν τα γεγονότα της εισβολής της Ινδονησίας στο Ανατολικό Τιμόρ, το 1975.
Ένα ανάλογο υπόδειγμα θάρρους-αλήθειας είναι ο Αυστραλός υπήκοος Τζούλιαν Ασάνζ, ιδρυτής της πλατφόρμας Wikileaks. Ο Πίλτζερ τον είχε συναντήσει στη φυλακή υψίστης ασφαλείας στο Μπέλμαρ του Λονδίνου. Σας παραθέτω το δικό του σχόλιο:
“If you understand why Julian Assange and David McBride, truthtellers of the West’s wars, are being persecuted, then you understand Gaza and its serial killers. The two issues are about truth and freedom and warn us that a fascism in the ‘enlightened’ West is approaching.”
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Πίλτζερ αρθρογραφούσε στην Consortium News, ένα μέσο που υποστηρίζει την πολιτική κριτική και την ανεξάρτητη ερευνητική δημοσιογραφία. Διαβάστε εδώ μια δική του ανάλυση για την υπόθεση Ασάνζ: https://consortiumnews.com/2023/03/10/john-pilger-the-betrayers-of-julian-assange/
Στις 21 Φεβρουαρίου 2024 μπήκα ξανά στο λογαριασμό του αποθανόντος και πρόσεξα ότι η οικογένειά του είχε δημοσιεύσει μια ανακοίνωση που επεσήμανε «ότι από εδώ και στο εξής θα φροντίσουν να κρατήσουν το έργο και τη μνήμη του ζωντανή». Το τουίτ είχε τότε 16 χιλιάδες λάικ και 3,6 χιλ. αναδημοσιεύσεις. Έκανα κι εγώ λάικ και έκλεισα το λάπτοπ.
Τελευταία ενημέρωση: 08/09/2024
