Από τότε που η Νέα Δημοκρατία σχημάτισε κυβέρνηση —τον Ιούλιο του 2019— ασκεί αυτό που λέμε στα αγγλικά identity politics. Χαράσσει δηλαδή πολιτικές που σχετίζονται με την εθνική μας ταυτότητα. Η αναζήτηση εαυτού/εαυτής δεν είναι απαραίτητα κακό πράγμα, ίσα ίσα μπορεί να έχει πολύ ευεργετικά αποτελέσματα για τον άνθρωπο, ή ακόμη και για ένα έθνος. Ομως αυτό που κάνει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μαζί με το υποτελείο του, κρύβει έναν στρεβλό ιδεολογικό μηχανισμό, τον οποίο οφείλω να φανερώσω.
Τη σημασία της ταυτότητας στην σύγχρονη πολιτική διαπραγματεύεται ο Φράνσις Φουκουγιάμα στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο Identity-The demand for dignity and the politics of resentment (κυκλoφόρησε το φθινόπωρο του 2018 από τις νεοϋορκέζικες εκδόσεις κύρους Farrar, Straus and Giroux). Ο διάσημος Αμερικανός διανοητής —συγγραφεύς του ρηξικέλευθου κειμένου «Το τέλος της ιστορίας» (1992)— ισχυρίζεται ότι τα identity politics ξεπήδησαν από τα κινήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της δεκαετίας του 1960 στην Αμερική: μαύροι, γυναίκες, ομοφυλόφιλοι και άλλες κοινωνικές μειονότητες απαιτούσαν να βρεθούν αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης των ανισοτήτων και των αδικιών που βίωναν σαν πολίτες μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας και να αποκατασταθεί έτσι η αξιοπρέπειά τους στην κοινωνία.
Αυτό όμως που επισημαίνει ο καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Στάνφορντ, είναι «ότι σήμερα αυτές οι πολιτικές της ταυτότητας έχουν μετακινθεί προς τα Δεξιά», συνδέοντας τες μάλιστα με το επικίνδυνο φαινόμενο του εθνικολαϊκισμού που αναδύθηκε στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες στη δεύτερη δεκαετία του 21ουαιώνα. Φυσικά, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν είναι Ντόναλντ Τραμπ, ούτε συγκρίνεται με τον Νικολά Μαδούρο, τον ακροδεξιό πρόεδρο της Βραζιλίας, αλλά από τότε που ασκεί τα πρωθυπουργικά του καθήκοντα εμένα, προσωπικά, στα δικά μου μάτια, μού φαίνεται χειρότερος και από τον Ερντογάν. Γιατί μπορεί να μην πετάει δημοσιογράφους στη φυλακή όπως κάνει ο Τούρκος ομόλογός του, αλλά προσπαθεί να επιστομώσει κάποιους, ενώ ποδηγετεί πολλούς ειδησεογραφικούς οργανισμούς. Αυτό λέγεται προπαγάνδα και είναι κάτι που κάνουν τα αυταρχικά καθεστώτα.
Τα identity politics της σύγχρονης Δεξιάς απευθύνονται σε “real people”, όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει ο Φουκουγιάμα σε διαλέξεις προώθησης του καινούργιου του βιβλίου σηκώνοντας ειρωνικά τα δακτυλά του για το σχηματισμό των αγγλικών εισαγωγικών. Ποιοί είναι αυτοί οι «φυσιολογικοί άνθρωποι»; Σίγουρα δεν ανήκουν στην φτωχή λευκή εργατιά, όπως στην περίπτωση των ψηφοφόρων του Τραμπ· οι υποστηρικτές του σημερινού κυβερνώντος κόμματος είναι μέλη μιας οικονομικής ελίτ που μιλούν «καλά ελληνικά», αρέσκονται να πίνουν τσάι, έχουν κόσμια εμφάνιση (ούτε λόγος για τατουάζ), θαυμάζουν το αρχιτεκτονικό ρεύμα του νεοκλασικισμού και ενίοτε μέσα στην οικία τους υπάρχει, σε κάποια γωνιά, μια κόπια dvd του ντοκιμαντέρ «Παύλος. Ενας Ασυνήθιστος Βασιλιάς».
Ο δικός μας «νορμάλ» ηγέτης και οι σύμβουλοί του στην προσπάθεια τους επαναπροσδιορίσουν την εθνική μας συνείδηση και την έννοια του σύγχρονου ελληνικού έθνους, καθώς τη σημασία και τη θέση που κατέχει η Ελλάδα στην Δύση, θέτουν σε λειτουργία ένα διατακτικό μηχανισμό σκέψης που έχει δεσπόζουσα στρατηγική σημασία (dispositif / apparatus)· ένα πλέγμα εξουσίας και συντεταγμένων γνώσεων με σκοπό τον έλεγχο των χειρονομιών και των συμπεριφορών των έμβιων όντων. Αναφέρω ενδεικτικά:
α) Η διένεξη του «επικοινωνιακού πολέμου» με την Τουρκία. Είναι θεμιτό να οριοθετείς τα χωρικά ύδατα, αλλά δεν είναι εφικτό να αλλάξεις τη γεωγραφική θέση της χώρας: είτε το θέλουμε είτε όχι, βρισκόμαστε στο μεταίχμιο της Ανατολής και της Δύσης και μία από τις όμμορες χώρες μας είναι η Τουρκία, με την οποία θα θέλαμε καλές γειτνιακές σχέσεις. Εξάλλου υπάρχει κάτι στην πολιτική, αλλά και στη ζωή γενικότερα, που λέγεται σωστό timing. Δεν ξυπνάμε την «αρκούδα» μεσούσης πανδημίας και οικονομικής ύφεσης, ειδικά όταν το τεράστιο αυτό ζώο κοιμάται σε βαυαρική σπηλιά. Εκτός αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης φαντασιώνεσαι ότι είναι ο Ναπολεών. Στην διαβούλευση για «Κύρωση του Κρατικού Προϋπολογισμού οικονομικού έτους 2021», που έγινε τον περασμένο Νοέμβριο, ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας επεσήμανε ότι ζούμε την «μεγαλύτερη οικονομική κρίση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», ενώ ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Μπάμπης Παπαδημητρίου σχολίασε ότι «ο κρατικός προϋπολογισμός θα εμφανίσει έλλειμμα 14,7 δις ή 8,5% του ΑΕΠ (που υπολογίζεται σε 172 δισ. ευρώ)». Με την αγορά των Γαλλικών μαχητικών «Rafale» και φρεγατών το χρέος της χώρας αυξήθηκε κατά 2,5 δις ευρώ.
β) Την καμπάνια εορτασμού των «200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821». Από το σχολείο μέχρι τον Εθνικό Κήπο και όλους τους πολιτιστικούς οργανισμούς, βλέπουμε παντού Εθνικούς Ηρωες. Να γιορτάσουμε την «ελευθερία» και την «ανεξαρτησία» μας από τον τουρκικό ζυγό, δε λέω, αλλά δεν είναι πολιτισμικά σωστό να διαγράφεις ένα μεγάλο κομμάτι της Ιστορίας σου. Και τελοσπάντων, όταν ένα κράτος εφαρμόζει πολιτικές ταυτότητας θέλει στο πλευρό του καλλιτέχνες άξιους, ειδικά κινηματογραφιστές. Ο Χίτλερ, για παράδειγμα, είχε την σπουδαία σκηνοθέτιδα Λένι Ρίφενσταλ. Την βίντεο-παράσταση που είδαμε στο Καλλιμάρμαρο ή το light show έξω από τη Βουλή δεν θεωρείται υψηλή τέχνη.
γ) Τα φιλοβασιλικά πρότζεκτ: Ο σχεδιασμός του Μεγάλου Περίπατου και το Τατοϊ. Αυτά τα έργα ανάπλασης, πέραν του ότι αποτελούν μεγάλη δαπάνη 1, διυλίζονται μέσα από μηχανισμούς εξουσίας. Αραγε, ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης, γόνος της οικογένειας Μητσοτάκη, θέλει να βελτιώσει αισθητικά την όψη του κέντρου ή απλώς να ενισχύσει την αίγλη της αστικής τάξης; Η σύλληψη μιας μητρόπολης δεν έχει πάντα αφετηρία την αισθητική και την λειτουργικότητα, αλλά και τον προγραμματισμό των μαζών. Ο Μεγάλος Περίπατος έχει στόχο να χαράξει μια περιοχή ανάμεσα σε τρεις κεντρικές αρτηρίες, την Βασιλίσσης Σοφίας, την Βασιλίσσης Αμαλίας και την Πανεπιστημίου. Ιδιαίτερη σημασία παίζει η Πανεπιστημίου, καθώς εκεί βρίσκονται επίσημες κυρίαρχες δομές. Η περίφημη «αθηναϊκή τριλογία» (Εθνική Βιβλιοθήκη, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ακαδημία Αθηνών) κατασκευάστηκε επί βασιλεία Οθωνα και συμβολίζει «την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους το οποίο επιθυμούσε να ενταχθεί στην οικογένεια της ανεπτυγμένης Δύσης» 2. Πολύ θα ήθελα να ζω κι εγώ στην Βιέννη, όπως και αποπειράθηκα στο παρελθόν να μετοικήσω εκεί, αλλά δεν ξεχνώ ότι πίσω από αυτά τα υπέροχα και θαυμαστά νεοκλασικά κρυβόταν το φίδι του ναζισμού. Ας μην πάμε πολύ πίσω στο παρελθόν, η αυστριακή κυβέρνηση που σχηματίστηκε το 2017, ήταν συνασπισμός της δεξιάς με την άκρα δεξιά.
δ) Η δημογραφική πολιτική: Η Ελλάδα έχει γερασμένο πληθυσμό. Οι γυναίκες δεν γεννάνε· το έθνος κινδυνεύει. Τι κάνει η κυβέρνηση; Παρέχει κίνητρα για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας (το επίδομα των 2000 ευρώ για κάθε παιδί μου φέρνει στο νου το «παντεσπάνι» της Μαρίας-Αντουανέτας), υποβαθμίζει τη γενική γραμματεία Ισότητας μετασχηματίζοντας την σ’ ένα όργανο υπεύθυνο για την προστασία της ελληνικής οικογένειας, περνάει ύπουλα ένα νομοσχέδιο περί υποχρεωτικής συνεπιμέλειας. Ακόμη και ο βαθύς συντηρητισμός γνωρίζει ότι τα ζητήματα ισότητας δεν μπερδεύονται με τις εθνογραφικές στρατηγικές. Ενώ η Νέα Δημοκρατία θέλει να δειξει ότι είμαστε μια χώρα εξευρωπαϊσμένη, πολιτισμένη, οι πολιτικές της δείχνει ότι οδηγούμεθα προς τη βαθιά Ανατολή και…ναι ναι…προς το 1821. (Θα επανέλθω αναλυτικά σ’ αυτό το πολύ σοβαρό ζήτημα της Ισότητας σε επόμενο πόστ).
Τα identity politics της ΝΔ —τα οποία περιορίζονται στα στεγανά όρια της εδαφικότητας, της ιθαγένειας και του κράτους— βάζουν σε κίνδυνο τους πυλώνες της δημοκρατίας και, αν δεν προσέξουμε, θα οδηγήσουν τη χώρα μας σε νέο οικονομικό κραχ. «Οι πολιτικές ταυτότητας της Δεξιάς δεν μοιάζουν μεταξύ τους» αποφαίνεται ο Φράνσις Φουκουγιάμα στο βιβλίο του Identity-The demand for dignity and the politics of resentment, «αλλά το κοινό τους σημείο είναι η δημιουργία πόλωσης στο λαό και η πολιτική για τους μετανάστες». Προ καιρού, σε ένα προσφυγικό κατάλυμα, μία μετανάστρια, μια Αφγανή έγκυος, αυτοπυρπολίστηκε έξω από το αντίσκηνό της μέσα στο οποίο βρίσκονταν τα άλλα δύο παιδιά της. Η είδηση θάφτηκε γρήγορα από τα μήντια. Να θυμίσω εδώ ότι η Αραβική Ανοιξη ξεκίνησε από έναν Τυνήσιο φρουτοπώλη, του οποίου η αστυνομία αφαίρεσε την καρότσα του με τα εμπορεύματά του. Οταν πήγε να παραπονεθεί στις αρχές, εισέπραττε μόνο αδιαφορία. Μην μπορώντας να βρει το δίκιο του έβαλε φωτιά στον εαυτό του!
- Να σημειώσουμε ότι το πειραματικό σχέδιο στο Σύνταγμα και στα πέριξ κόστισε περίπου 2 εκατ. ευρώ. Τον περασμένο Ιούλιο, ο Δήμαρχος Αθηναίων δήλωσε σε εκπομπή του ραδιόφωνου του ΣΚΑΪ ότι η «κανονική» ανάπλαση θα κοστίσει 450 εκατομμύρια ευρώ. Σήμερα όμως το Γραφείο Τύπου έστειλε ενημερωτικό σημείωμα που λέει ότι το πρότζεκτ θα έχει κόστος 3 εκατ. ευρώ. Και κάπως έτσι δημιουργείται η παραπληροφόρηση…
- Πηγή: Νίκος Βατόπουλος, «Η αθηναϊκή τριλογία. Κάλλος και συμβολισμός», Ινστιτούτο Γκαίτε. https://www.goethe.de/ins/gr/el/kul/sup/erb/21461555.html
Τελευταία ενημέρωση: 16/10/2021
