Βρισκόμαστε σε μια εποχή που ο φεμινισμός παίζει ξανά καίριο ρόλο στη δημόσια ζωή. Τα πολιτικά δεδομένα το αποδεικνύουν: το Women’s March 1 και το κίνημα #Metoo δηλώνουν μια νέα εποχή γυναικείας αντίστασης.
Για να βγαίνουν οι γυναίκες στο δρόμο για να διαμαρτυρηθούν σημαίνει ότι είναι θυμωμένες. Και πως να μην είναι άλλωστε; Παρά τα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, η απόλυτη ισότητα των δύο φύλων δεν έχει ακόμη επιτευχθεί και ούτε υπάρχει ίση μεταχείριση σε κάθε επίπεδο. Η Ελλάδα, για παράδειγμα, έρχεται τελευταία μεταξύ των χωρών της ΕΕ σε θέματα ισότητας των φύλων. Με βάση τα συγκριτικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), η ανισότητα είναι μεγαλύτερη στον τομέα της εξουσίας. 2
Πως λοιπόν να γίνουν αλλαγές στην κοινωνία, όταν η γυναίκα εξακολουθεί να είναι περιορισμένη στο ελληνικό κοινοβούλιο αλλά και στον ελληνικό Τύπο; Η Βουλή ανδροκρατείται (από τους 300 βουλευτές μόνο οι 63 είναι γυναίκες), ενώ στην «4η Εξουσία» δεν υπάρχει ούτε μία εκδότρια ή διευθύντρια! Ο μισογυνισμός στα ΜΜΕ καλά επικρατεί ενώ στο κοινοβούλιο γίνεται επαναλαμβανόμενη χρήση σεξιστικού λόγου, με τελευταίο παράδειγμα το mansplaining που εισέπραξε η Φώφη Γεννηματά από τον πρωθυπουργό. Με την απομάκρυνση δε της κας Γεννηματά από την ηγεσία αλλά κι από την ίδια τη ζωή (!) 3, τα πράγματα δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο. Είναι επείγουσας σημασίας να μεγαλώσει η γυναικεία παρουσία στην πολιτική σκηνή αλλά και στον κλάδο της ενημέρωσης. Κι αυτό δεν θα γίνει με την ποσόστωση αλλά με την ενδυνάμωση των γυναικών ώστε να πραγματοποιούν τις φιλοδοξίες τους. Ακόμη και τώρα, κανένα άτομο του γυναικείου φύλου από τον χώρο του ΚΙΝΑΛ δεν έχει εκφράσει την επιθυμία για τη θέση προεδρίας του κόμματος. Αυτό είναι άκρως απογοητευτικό.
Στις 30 Σεπτεμβρίου 2021, η Μαργαρίτα Παπανδρέου έγινε 98 ετών. Πιστεύω ότι αν δεν υπήρχε αυτή η Αμερικανίδα, δεν θα είχε επιτευχθεί μεγάλο κυβερνητικό έργο για τα δικαιώματα των γυναικών επί ΠΑΣΟΚ. Χάρη σε εκείνη πραγματοποιήθηκε η αποποινικοποίηση της μοιχείας, νομιμοποιήθηκαν οι εκτρώσεις, τέθηκε σε εφαρμογή το νομοθετικό πλαίσιο για τους βιασμούς, κι άλλαξαν νόμοι του Αστικού και Ποινικού Δικαίου -ανάμεσα τους και ο οικογενειακός- που καταρράκωναν την γυναικεία αξιοπρέπεια. Η Μαργαρίτα Παπανδρέου, με τη συνδρομή και άλλων μάχιμων φεμινιστριών της δεκαετίας του ’70 και του ’80, κατάφερε να φέρει την Ελλάδα πιο κοντά στο δυτικό κεκτημένο. Τώρα όμως παρατηρούμε πισογύρισμα· έχει επελθεί ένας άκρατος συντηρητισμός στην κοινωνία που θέλει τη γυναίκα πάλι στο σπίτι, να κάνει παιδιά και να φροντίζει την οικογένεια.
Τo 2017, τη χρονιά που πραγματοποιήθηκε το Women’s March στην Αμερική, διοργανώθηκε μια αντίστοιχη εκδήλωση και στην Αθήνα, μόνο που η προσέλευση των γυναικών ήταν φτωχή. Το πρόβλημα είναι ότι εδώ στην Ελλάδα η λέξη «φεμινισμός» εξακολουθεί να είναι στιγματισμένη και οι γυναίκες δεν έχουν συνειδητοποιήσει ακόμη τη δεινή θέση στην οποία βρίσκονται. Εγώ, όπως και άλλες κοπέλες της γενιάς μου, θεωρήσαμε τη Ισότητα ως κάτι δεδομένο και αυτονόητο. Οταν όμως πας πανεπιστήμιο, βγαίνεις στην αγορά εργασίας ή παντρεύεσαι και κάνεις παιδιά, συνειδητοποιείς ότι η χειραφέτηση των γυναικών όχι μόνο δεν υπάρχει, αλλά αντιθέτως καταλαβαίνεις ότι η Ελληνίδα έχει γίνει η απόλυτη σκλάβα! Ο βασικός στόχος του φεμινισμού –να εξισωθούν οι γυναίκες νομοθετικά με τους άντρες- δεν έχει επιτευχθεί. Πρέπει λοιπόν να βρεθούν και άλλες Μαργαρίτες και άλλες Φωτεινές υπάρξεις, νέα γυναικεία υποκείμενα που θα διεκδικήσουν με δυναμισμό την πολιτική τους ορατότητα και θα δώσουν λύση στα προβλήματα των γυναικών, που τα τελευταία χρόνια όλο και διογκώνονται.
Ενθέτω την παράσταση μιας άλλης Αμερικανίδας, της καλλιτέχνιδος Martha Rosler που έδρασε στη δεκαετία του ’70, τότε που ανθούσε η φεμινιστική τέχνη. Παρωδεί το αιώνιο πατριαρχικό πρόβλημα που δεν αφήνει το θηλυκό να δραπετεύσει από τα οικιακά της καθήκοντα. Με την «επίδειξη μαγειρικής», όπως σημειώνει η ίδια η δημιουργός, «μετατρέπεται η εννοιολογία των εργαλείων μαγειρικής σε όπλα οργής και αγανάκτησης». Ελπίζω κάποιοι άντρες να πιάσουν το νόημα του έργου και οι γυναίκες να εμπνευστούν ώστε να αλλάξουν τη ζωή τους και τη ζωή του τόπου.
Βίντεο: Martha Rosler, «Semiotics of the Kitchen», 1975, 6’09”. Ο τίτλος του κειμένου είναι δανεισμένος από μια φράση της Germaine Greer, συγγραφέας του βιβλίου «Η γυναίκα ευχούχος». Η Αυστραλέζα διανοούμενη ισχυρίζεται ότι «μέχρι τώρα οι φεμινίστριες παρατηρούσαμε τη δομή της πατριαρχίας» και ότι «ο αληθινός φεμινισμός ουσιαστικά ξεκινάει τώρα».
- «Το 2017 παρατηρήσαμε την άνοδο ενός παγκόσμιου φεμινιστικού πλήθους, που κορυφώθηκε στην Αμερική με την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ. Με 700 πορείες διάσπαρτες στις επτά ηπείρους και με περίπου 4,5 εκατομμύρια διαδηλωτές στο σύνολο, αθροιστικά το Women’s March ήταν η μεγαλύτερη στην ιστορία συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα»: Kira Cochrane, “ ‘Something’s happening…’ How the Women’s March inspired a new era of resistance”, Guardian (6/3/2017).
- Πηγή: https://eige.europa.eu/news/gender-equality-index-2021-fragile-gains-big-losses
- Το κείμενο αυτό γραφόταν πριν από την απώλεια της Φώφης Γεννηματά.
Τελευταία ενημέρωση: 07/11/2021
