Όταν ήμουν μικρή δεν μπορούσα να προφέρω σωστά τη λέξη «δικτατορία». Με μπέρδευε -ακόμη και σήμερα- που μπαίνει το δίψηφο σύμφωνο «κτ». Όταν είδα την παράσταση «Τα γενέθλια» της Ζωρζ Σαρή -που ανέβασε η Παιδική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, στο πρώτο μισό της θεατρικής σεζόν- αισθάνθηκα ανακούφιση και χαρά όταν ανακάλυψα ότι δεν ήμουν το μόνο παιδί που αντιμετώπιζε το ίδιο γλωσσικό πρόβλημα.
«Μα τι είναι αυτή η διτατορία, διτακτορία ή όπως τελοσπάντων τη λένε;» αγανακτεί η κεντρική ηρωίδα του έργου -ένα μικρό κορίτσι που το λένε Άννα- τη στιγμή που μαθαίνει ότι δεν μπορεί να γιορτάσει τα γενέθλια της. Είναι 22 Απριλίου 1967, ένα εικοσιτετράωρο μετά το πραξικόπημα των συνταγματαρχών. Εκείνη την ημέρα η Αννούλα θα έκλεινε τα οκτώ. «Κάποιος κύριος Παπαδόπουλος απαγορεύει τη συγκέντρωση πολλών ατόμων σε ένα μέρος» παραπονιέται η εορτάζουσα, αναμασώντας τα λόγια των μεγάλων.
Τα χρόνια περνούν. Μαζί με τα γενέθλια, ακυρώνονται τα όνειρα, οι ελπίδες, ακόμη και η ίδια της η ύπαρξη. Ωστόσο, μέσα σ’ αυτήν άσχημη συνθήκη ξεκινά ο πολιτικός προβληματισμός του κοριτσιού: Γιατί ο κολλητός της φίλος πρέπει να φύγει για το Παρίσι; Γιατί συλλαμβάνουν το νονό της; 1 Γιατί οι γονείς της, που κάποτε ήταν πολεμιστές της Αντίστασης, δείχνουν φοβισμένοι υπό το νέο καθεστώς;
Η Αννούλα που έγινε Άννα αρχίζει να συνειδητοποιεί τη σημασία εννοιών όπως η «ελευθερία» και η «δημοκρατία». Αρχίζει να καταλαβαίνει τι εστί «δικτατορία».
Δεν γνωρίζω αν τα «Γενέθλια» της Ζωρζ Σαρή εντάχθηκαν στο ρεπερτόριο του Εθνικού μ’ αφορμή τα 50 χρόνια από την μεταπολίτευση ή αν ο απερχόμενος καλλιτεχνικός διευθυντής Γιάννης Μόσχος επέλεξε συνειδητά να ανεβάσει Σαρή. Η Ζωρζ Σαρή (1923-2012), μαζί με τη στενή της φίλη Αλκη Ζέη (1923-2020), υπήρξαν μέλη αντιστασιακών οργανώσεων. Και οι δυο τους ακολουθώντας τα χνάρια μιας σειράς Ελληνίδων συγγραφέων του μεσοπολέμου, γράφουν από το ξεκίνημα της σταδιοδρομίας τους πολιτική παιδική λογοτεχνία. Οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών γνωρίζουν πόσο δύσκολο είναι να γράφεις καλά παιδικά βιβλία, πόσω μάλλον να παράγεις πολιτική τέχνη. Φανταστείτε λοιπόν το συνδυασμό. Αυτό το λογοτεχνικό εγχείρημα τόλμησαν στην Ελλάδα μόνο οι γυναίκες της Αντίστασης.
Πολιτική, θέατρο, λογοτεχνία. Τόσο η Σαρή όσο και η Ζέη, είχαν στενούς δεσμούς με το ελληνικό θέατρο. Και οι δυο τους είχαν σπουδάσει υποκριτική και είχαν ασχοληθεί ενεργά με τον χώρο. Η Αλκή Ζέη παντρεύτηκε τον θεατρικό συγγραφέα και σκηνοθέτη Γιώργο Σεβαστίκογλου, ενώ η Σαρή εργαζόταν ως ηθοποιός μέχρι που ήρθε η δικτατορία. Τότε μαζί με άλλους συναδέλφους της αποφάσισε να απέχει από τη σκηνή ως μια μορφή αντίστασης. Ξεκίνησε να γράφει. Το πρώτο της εφηβικό βιβλίο «Ο θησαυρός της Βαγίας» (1969) αναφέρεται στη γερμανική κατοχή. Τα «Γενέθλια» κυκλοφόρησαν το 1977.
Αν κρίνω από το θερμό χειροκρότημα στο τέλος της παράστασης αλλά και παρατηρώντας την ενεργή συμμετοχή των μικρών θεατών κατά τη διάρκεια αυτής, θα γράψω με σιγουριά ότι το Εθνικό Θέατρο κέρδισε το στοίχημα: να κάνει επιτυχία το πολιτικό θέατρο για παιδιά. Κατόρθωσε όμως και κάτι άλλο: να συγκινήσει τους ενήλικες, ενισχύοντας τα πολιτικά τους αντανακλαστικά. Όταν οι ηθοποιοί της παράστασης έγραψαν στο πανό το ιστορικό σύνθημα «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» και η Άννα ανύψωσε το χέρι της σε σχήμα γροθιάς, αρκετοί κηδεμόνες σηκώθηκαν όρθιοι και επευφημούσαν. Έτσι έγινε αντιληπτό ότι δεν πρόκειται για μια απλή αναπαράσταση ιστορικών γεγονότων ή για έναν επετειακό ύμνο στην ηρωϊκή αντίσταση των φοιτητών του Πολυτεχνείου. Το έργο αυτό συγχρονίστηκε με την εποχή μας: πολλοί είναι πλέον εκείνοι που νιώθουν σήμερα ότι τους στερείται η ατομική ελευθερία, όπως και το ότι υπάρχει περιορισμός της δημοκρατίας.
Διασκευή – Σκηνοθεσία: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Δέσποινα Αναστάσογλου 👏👏👏👏
Σκηνικά – Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού 👏👏👏👏👏
Ηθοποιοί: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Διαμαντής Αδαμαντίδης, Σταυριανός Γκάτζιος, Μαρίνα Μάλλιου, Κατερίνα Πέκη, Τατιάνα-Αννα Πίττα, Ανδρομάχη Φουντουλίδου 👏👏👏👏
- O ήρωας αυτός αναφέρεται σε πραγματικό πρόσωπο, συγκεκριμένα στον εξέχοντα φιλόλογο Δημήτρη Μαρωνίτη (1929-2016), ο οποίος φυλακίστηκε αρκετές φορές κατά της διάρκεια της δικατορίας για τα πολιτικά του φρονήματα.
Τελευταία ενημέρωση: 14/02/2025
